Yüksek kira artışına üçlü denetim yolda! Rekor ceza...

11 ili vuran depremin ardından fahiş kira artışları mercek altında. Sadece afet bölgelerinde değil, depremzedelerin gittikleri şehirlerde de kira bedellerinde artış var. Yüksek kira artışlarıyla ilgili birçok ilde soruşturma başlatıldı. Fahiş kira artışları sonrası 3'lü mekanizma oluşturuldu. Savcılıkların ardından Ticaret ve Maliye yetkilileri de emlakçılarda denetime gitti.

Depremin ardından bölgedeki ailelerin göç ettiği Mersin, Konya, Ankara ve Diyarbakır gibi illerde fahiş kira artışları yapılması üzerine harekete geçildi.

Sabah gazetesinin haberine göre Cumhuriyet Başsavcılıkları soruşturma başlatırken, Ticaret İl Müdürlükleri ve Vergi Daireleri denetimleri sıklaştırdı. Ticaret Bakanlığı da ilan siteleri üzerinden emlakçıları uyardı.

Kahramanmaraş'taki depremlerin ardından birçok ilde kiralık ve satılık konut fiyatları yükseldi. Kiraların yüzde 45'e varan oranlarda artmasına yol açtı.

Satılık konutlarda da yükselişler yaşanıyor. Hatta birçok ilde fırsatçılar müstakil arazi fiyatlarını da yükseltmiş durumda. Diyarbakır'da arazi fiyatları ikiye katlandı. Resmi rakamlara göre 500 bine yakın kişinin göç ettiği Mersin'de 7 bin liralık daireler 14 bin TL'den kiraya verilmeye başlandı.

Konya'da bazı semtlerde 5 bin TL olan kiralar, 10 bin liraya kadar yükseldi. Ankara'da da daha önce 6 bin lira olan evler şimdi 11 bin liradan kiralanıyor. Vatandaşların şikayetleri artınca denetimler sıklaştırıldı.

331 BİN TL'YE KADAR CEZA

Söz konusu illerde İl Ticaret Müdürlükleri emlakçılara yönelik denetimler yapıyor. Ekipler, depremden önce ve sonraki kira fiyatlarını, sözleşmeleri ve komisyon fatura bedellerini inceliyor.

Hazırlanan tutanaklar, Ticaret Bakanlığı Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu'na gönderiliyor. Fahiş fiyat artışı belirlenmesi halinde 33 bin lira ile 331 bin lira arasında ceza uygulanabiliyor.

Eğer müfettişler piyasa bozucu eylem tespit ederse 100 bin liradan 2 milyon TL'ye kadar ceza uygulanabiliyor. Öte yandan, Ankara ve Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılıkları da dün konut satış ve kiralama bedellerinde ciddi artışlar yaşanması üzerine soruşturma başlattı.

Savcılıklar Türk Ceza Kanunu'nun 237'nci maddesindeki 'Fiyatları etkileme suçu'na dayanarak resen soruşturma yürütüyor.

TCK'nın ilgili maddesinde, "İşçi ücretlerinin veya besin veya malların değerlerinin artıp eksilmesi sonucunu doğurabilecek bir şekilde ve bu maksatla yalan haber veya havadis yayan veya sair hileli yollara başvuran kimseye bir yıldan üç yıla kadar hapis ve adlî para cezası verilir" deniliyor.

Adalet Bakanı Bekir Bozdağ, depremlerin ardından ceza mevzuatı ve cezai yaptırımlar konusunda bir hazırlık içerisinde olduklarını belirtmişti. Bakanlığın deprem ve salgın dönemlerinde ürün fiyatı ve kirada fahiş artış yapanlara 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası öngören yasa üzerinde çalıştığı söylenmişti.

Kira fiyatlarıyla ilgili denetimler birçok ülkede kanunlarla belirlenmiş durumda. Avusturya'da kira kontrolü kanunu ile konut kiralarında sınır var. Bu sınır konut sınıfı ve metrekaresine göre değişiyor. İngiltere'de 1988'de çıkarılan yasayla hem tahliye sebeplerini, hem de kira artışlarını sınırlamış.

DİĞER ÜLKELERDE DURUM NE?

İtalya'da da kamu sık sık kiralara müdahale ediyor. Kira bedelleri ve tahliyeler donduruluyor, güncel sözleşmeler uzatılıyor.

Hollanda'da Konut Kiracılığı Yasası, kirası belirli bir seviyeden düşük konutlar için kiranın yılda sadece bir kez artırılabileceğini, bu artışın devletin belirlediği orandan daha fazla olamayacağını öngörüyor.

Danimarka'da her belediyede, daire özelliklerine göre uygulanacak azami kira bedelini belirlemekle görevli bir kira kontrolü bürosu var. ABD'de de dahi hala pek çok eyalette kira tavanı uygulanıyor.

Türkiye'de de geçen yıl kira artış oranlarına sınırlamaya gidilmişti. 8 Haziran 2022'de yürürlüğe giren düzenlemeyle, 1 Temmuz 2023 tarihine kadar kira artışları yüzde 25 ile sınırlandırılmıştı.