EYT ilgili düzenlemenin yasalaşıp yürürlüğe girmesinin ardından milyonlarca kişi emeklilik dilekçesi vermeye başladı.
Emeklilikle Yaşa Takılanlarla (EYT) için yapılan düzenleme Mart ayının son günlerinde Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Sürecin resmen işlemesi ile milyonlar hem Sosyal Güvenlik Kurumları hem de e-Devlet aracılığı ile emeklilik başvurusu yapmaya başladı. İlk maaşlar Nisan ayı itibarıyla hesaplara yatmaya başlayacak. Bir yandan da EYT başvuru işlemi sonrası ise çalışan EYT'liler kıdem tazminatı hesabı başladı.
SGK Uzmanı Emin Yılmaz CNN Türk'e EYT'lileri bekleyen süreci sırasıyla anlattı. "Emeklilik için e-Devlet'ten başvuru yapması için ilk önce çalıştığı iş yerinden 8 kodla çıkış verecek ondan sonra SGK'dan ya da e-Devlet'ten başvuru yapacak. Çalışmaya devam etmek istiyorsa da işveren ile yeniden iş sözleşmesi imzalayacak, anlaşacak ve sosyal güvenlik destek primi üzerinden ertesi gün yeniden giriş yapması lazım" diyen Yılmaz sözlerini şöyle devam ettirdi:
"Çalışanın emekli aylığı da talebini izleyen ayın başında itibaren geçerli olacak. Mart ayında yasa çıktı bu ay başvuru yaparsa takip eden ay nisan ayında ilk maaşlar yatacak. EYT kapsamında olup ancak yeterli prime sahip olmayan 2 milyonun üzerinde kişi bulunuyor. Bu kapsamda olanlarda EYT düzenlemesinden yararlanabilecek. Süre ve primi tamamlamayanlar da tamamlayan 2 milyon 250 bin kişimiz var. Burada toplamda 4.8 milyon kişi faydalanacak. Prim eksikse de onun üzerinden çalışma hayatında devam edecek. Eksik günleri de borçlanarak tamamlanma imkanı olabiliyor. EYT'linin kesinlikle de başvuru yaparken borcu olmaması gerekiyor. Bu borç Genel Sağlık Sigortası (GSS) olabilir, Bağkur olabilir. Bunları ödediği takdirde bu şartları da tamamlıyorsa emekli olabilecekler."
EMEKLİLİK İÇİN İSTİFA EDEN EYT'LİNİN KIDEM TAZMİNATI HAKKI VAR
Tüm bunların yanı sıra kıdem EYT ile emekli olacakların merak ettiği bir diğer konu tazminat hesabı oldu. EYT yasasına tabi olacakların önemli bir kısmı mevcut durumda çalışıyor. Sabah'ta yer alan habere göre bir EYT'li emeklilik başvurusu için karar aldığında yasal olarak tazminat hakkı da doğacak. Normal şartlarda bilindiği üzere istifa eden için tazminat hakkı bulunmuyor. Burada emeklilik nedeniyle istifa etmek tazminat almanın esas kuralı olarak dikkat çekiyor. Ek olarak burada işçinin ihbar tazminatı hakkı bulunmuyor.
SON BRÜT MAAŞ TAZMİNAT İÇİN DOĞRUDAN BELİRLEYİCİ OLACAK
Kıdem tazminatı son brüt maaş üzerinden çalışılan sürenin tamamına göre hesaplanıyor. Burada her yıl Ocak ve Temmuz aylarında belirlenen memur zam oranı aynı zamanda kıdem tazminatı tavanına da yapılan zammı belirliyor. Asgari ücret 2023'ün 8.506 TL olarak belirlenmesi sonrası uygulanan en düşük brüt maaş 10.008 TL oldu.
KIDEM TAZMİNATI TAVANI 19 BİN 982 TL OLDU
Temmuz memur zammı sonrası en yüksek kıdem tazminatı 15 bin 371 lira olarak uygulanıyordu. Hazine ve Maliye Bakanlığı yeni kıdem tazminatı tavanını yüzde 30 artışla 19 bin 982,83 TL olarak açıkladı. Özel sektörde ise işveren isterse kıdem tazminatı tavanını aşarak çalışanın brüt ücreti üzerinden kıdem tazminatı ödemesi yapabilir. Ancak tavanı aşan kısım ücret gibi değerlendirilerek gelir vergisi ve sigorta primine tabi tutulur.
KIDEM TAZMİNATI İÇİN SADECE DAMGA VERGİSİ VAR
Yasalara göre kıdem tazminatından sadece damga vergisi alınabiliyor. Hak sahibine kıdem tazminatı tek seferde ve nakit olarak banka yoluyla ödeniyor.
TAZMİNAT HESABI GİYDİRİLMİŞ ÜCRET İLE YAPILIYOR
Tazminat hesabı yapılırken son brüt maaş dikkate alınıyor. Ancak brüt maaş hesabına sadece kazanç değil yıl içindeki ödemeler katılıyor. Buna giydirilmiş brüt ücret deniliyor. Bu ücret belirlenirken düzenli olan ödemeler dikkate alınıyor. Prim, mesai gibi değişken ödemeler brüt ücrete eklenmiyor ancak ikramiye, yemek parası, kıyafet parası, görev tazminatı, kasa tazminatı gibi düzenli ödemeler brüt ücrete eklenerek prime esas kazancı artırıyor.
ASGARİ ÜCRET ÜZERİNDEN TAZMİNAT HESABI
2023 YILI ASGARİ ÜCRET TABLOSU
BRÜT ASGARİ ÜCRET 10.008 TL
SGK PRİMİ 1.401 TL
İŞSİZLİK SİG. PRİMİ %1 100 TL
KESİNTİLER TOPLAMI 1.501 TL
Örneğin brüt maaşı 10 bin 8 lira olan bir işçiye her yıl 2 dini bayramda da maaş ikramiyesi verildiğini varsayalım. Bu işçinin brüt ücreti şöyle hesaplanıyor:
Brüt ücret: 10.008 TL
Brüt ikramiye: 20.016 TL
Ücrete eklenecek aylık ikramiye: 20.016/12= 1.668 TL
Giydirilmiş brüt ücret: 11.676 TL
Bu hesaba göre işçinin tazminatı brüt asgari ücret olan 10 bin 8 liradan değil 11 bin 676 lira üzerinden hesaplanacak.
TAZMİNAT HESABI YIL, AY, GÜN OLARAK YAPILIYOR
Tazminat hesaplanırken işçinin çalıştığı tüm zamanlar yıl, ay, gün hesabı olarak dikkate alınıyor. Asgari ücret üzerinden işçinin tazminatını hesaplayalım. Bu işçinin 10 yıl 5 ay ve 15 gün çalışmış olduğunu varsayalım.
Giydirilmiş brüt ücret: 11.676 TL
10 yıllık tazminat: 116.760 TL
5 aylık tazminat: (11.676/12)X5 = 4.865 TL
15 günlük tazminat: (11.676/360)x15 = 486,5 TL
Toplam tazminat: 122.111,5 TL
Toplam tazminat üzerinden binde 7,59 oranında damga vergisi kesilecek. Yine örnek olsun diye açıklayacak olursak yukarıdaki toplam tazminat hesabında damga vergisi düşüldüğünde ödenecek tutar 121.184,67 TL olacak.